Voor relaties valt er bij PSV altijd wel iets te regelen;
Voetbal
Clubleiding van Eindhovense landskampioen creëerde zelf cultuur van belangenverstrengeling en vriendendiensten
Door onze redacteuren; Joep Dohmen en; Koen Greven
Hoe is het gesteld met het management van PSV als spelershandelaar Vlado Lemic miljoenen euro's kon verdienen? Deel twee van een tweeluik over de Philips Sport Vereniging.
Hij was als een vader voor zijn club, Harry van Raaij. Vader en voorzitter. Onder zijn leiding behaalde PSV grote sportieve successen, terwijl de club tegelijk iets van een familiebedrijf hield. In Eindhoven was rust in de tent.
Dat veranderde een maand geleden, toen de eenentwintigste landstitel net binnen was. Opeens rolde algemeen directeur Jan Reker over straat met manager Stan Valckx. Die laatste werd bijgestaan door wonderkeeper Heurelho Gomes, scout Piet de Visser en - verscholen op de achtergrond - spelershandelaar Vlado Lemic.
Om Lemic was de ruzie te doen. Hij had te veel invloed bij PSV, vond Reker, en speelde onder één hoedje met Valckx en De Visser bij het kopen en verkopen van voetballers. De club was in de greep van vriendendiensten en belangenverstrengelingen.
Valckx en Lemic werden twee weken geleden aan de kant geschoven. De Visser ging zelf weg. De nieuwe trainer, Huub Stevens, wil nu graag vooruitkijken: "We gaan proberen er weer een echte PSV-familie van te maken."
Vorige week beschreef deze krant hoe Vlado Lemic PSV in zijn greep kreeg. Vandaag luidt de vraag: Als Lemic zo eenvoudig miljoenen kon verdienen bij de club, hoe is het dan gesteld met het management van de Philips Sport Vereniging?
NRC Handelsblad zocht een antwoord en voerde afgelopen weken binnen en buiten de club gesprekken met betrokkenen - die niet altijd geciteerd kunnen worden.
Dit verhaal begint met de komst van Guus Hiddink als trainer, in 2002. Met hem heeft voorzitter Harry van Raaij een stap voorwaarts gezet. Als bondscoach van Zuid-Korea verwierf Hiddink wereldfaam. Hij moet PSV, net als in 1988, terugbrengen naar de Europese top.
De clubleiding wil af van de zuinige Philipscultuur. Sportieve successen moeten de Brabantse club bevrijden van de kneuterigheid. Zorgvuldig bouwt de club aan een ander imago. PSV wordt Europees en flamboyant.
Daarvoor is veel geld nodig. Van Raaij en Fons Spooren, een Brabantse restauranthouder die twee jaar eerder door de voorzitter is aangesteld als commercieel directeur, halen het regionale bedrijfsleven binnen als sponsor en geldschieter. Onder het duo wordt de begroting opgeschroefd van 18 miljoen euro per jaar naar 55 miljoen. De vier hoeken in het Philips Stadion worden volgebouwd en het spelersverblijf op De Herdgang wordt gemoderniseerd.
Het nieuw elan straalt tot in de voorzitterskamer. Op aandringen van Spooren komt in het vertrek een glazen tafel te staan waarin het clubembleem is gegraveerd. De flessen Château Palmer liggen op temperatuur in een kast, net als een voorraad Cubaanse Cohiba's. Het provincialisme is voorbij.
Wat niet verdwijnt, is het 'ons- kent-ons-klimaat' in het Philips Stadion. Bevriende relaties krijgen opdrachten en er is altijd wel iets te regelen, vertellen bronnen bij PSV. Het is een cultuur van belangenverstrengelingen, vriendendiensten en een weinig zakelijke houding bij het afsluiten van contracten.
Dat neemt niet weg dat Van Raaij als voorzitter door trainers, spelers, werknemers én supporters op handen wordt gedragen. Een man met een clubhart en gevoel voor de voetballerij.
Daarmee bedoelen de betrokkenen eigenlijk te zeggen: niet iemand die zeurt over een paar centen extra. Zijn bijnaam is 'Sinterklaas'.
Dat merkt technisch manager Frank Arnesen, belast met transfers. Hij mag van Van Raaij persoonlijk verdienen aan de spelers die hij verkoopt. De Deen heeft naast zijn arbeidsovereenkomst een side letter waarin staat dat hij over het saldo van de aan- en verkopen van een aantal spelers een vast percentage krijgt. Bijvoorbeeld bij de verkoop van Dennis Rommedahl. Arnesen haalde de aanvaller als achttienjarig talent voor een schijntje naar Eindhoven. Als hij in 2004 voor 3,5 miljoen euro wordt verkocht aan Charlton Athletic, krijgt Arnesen een deel van de winst.
Onder het bestuur van Van Raaij bloeien allerlei soorten vriendendiensten. Zo onderhoudt Arnesen nauwe banden met spelersmakelaar Søren Lerby. Dat is zijn voormalig voetbalmaatje. Samen komen ze in 1975 vanuit Denemarken naar Nederland om bij Ajax te voetballen. Van Raaij stelt in zijn biografie vast dat hij kritischer had moeten zijn op Arnesen: "Hij sloot enkele deals met zijn goede vriend Lerby. (..) Gezien hun achtergrond weet je dat er zulke lijnen lopen. Dat is inherent aan de voetballerij, je verandert het ook niet. (..) Ik had als directievoorzitter wel scherper moeten zijn. En misschien iets minder goed van vertrouwen."
Van Raaij bedenkt in 2004 voor Hiddink een regeling vergelijkbaar met die van Arnesen. Als voorzitter Jan Timmer van de raad van commissarissen daar lucht van krijgt, gaat het niet door. In zijn biografie 'Dit is mijn wereld' is Hiddink boos over het schrappen van de regeling: "Er zou een bonus worden uitgekeerd voor de spelers die we konden opruimen. We moesten schoon schip maken. Maar ook dat is getorpedeerd."
Arnesen wordt in 2004 opgevolgd door Stan Valckx, oud-speler van PSV. Valckx verdient ook aan de spelershandel. PSV geeft hem van elke transfer vijf procent van de opbrengst. De oud-voetballer verdient in totaal 1,25 miljoen euro aan de transfers. Jan Timmer vindt achteraf dat in het contract van Valckx sprake is van belangenvermenging. Volgens Van Raaij - verantwoordelijk voor het beloningsbeleid - is het contract ná zijn vertrek verkeerd uitgelegd.
Het is president-commissaris Timmer die eens opmerkt dat Harry van Raaij de club te veel als zijn eigen onderneming ziet. De voorzitter beschouwt dat juist als een compliment. Niemand kijkt er bovendien van op als zijn zoon, Hans van Raaij, het nieuwe hoofd automatisering van PSV wordt.
Commercieel directeur Spooren is intussen druk met het werven van nieuwe sponsors die de investeringen in de club moeten bekostigen. Van Raaij prijst de inventieve wijze waarop Spooren zaken doet. Het is echter niet altijd even transparant. Een betrokkene zegt: "Spooren is een meester-ritselaar en Van Raaij liet zich meeslepen."
Zo biedt Spooren 'vastgoedbaron' Harrie van de Moesdijk (onlangs in het nieuws vanwege de verkoop van zijn collectie Ferrari's) jarenlang gratis een business-lounge aan op de exclusieve derde verdieping van het Philips Stadion. Van de Moesdijk doet op zijn beurt "leuke dingen" voor de club, zoals het betalen van een reisje voor de A-selectie, zegt Spooren.
De directeur haalt ook Vacansoleil binnen als sponsor. Directeur Wim Backers maakt deze touroperator businesspartner. Daarna helpt Spooren Backers privé af van diens onverkochte villa met zwembad. Hij zet een constructie op tussen Backers, PSV en trainer Erik Gerets, de voorganger van Hiddink.
Gerets koopt het pand van Backers voor 1,4 miljoen gulden (690.000 euro). Tegelijk sluit voorzitter Van Raaij namens PSV een contract met Gerets. Daarin financiert de club het pand. Als Gerets de villa in 2004 voor slechts 410.000 euro verkoopt, draait de voetbalclub op voor het verlies van 280.000 euro. Volgens Van Raaij is het prijsverschil verklaarbaar: "Het huis was uitgeleefd door een speler die er een tijdje woonde." De nieuwe eigenaar verkoopt de villa binnen drie maanden door met 115.000 euro winst.
De verkoop van het voetbalinternaat van PSV in het naburige Geldrop is ook zo'n transactie die vragen oproept. PSV verkoopt het pand in 2000 aan drugsbaas Frank van Geel, vier jaar eerder veroordeeld voor zijn rol in een Eindhovense drugsbende. Twee weken na de verkoop van het internaat wordt Van Geel geliquideerd in de deuropening van zijn woning. Na zijn dood verkopen de erfgenamen het voormalige internaat met twee ton winst.
En dan is er nog de verkoop in 2001 van het parkeerterrein naast het Philips Stadion. PSV ontvangt 13,5 miljoen euro voor de grond. Het Eindhovens Dagblad beschuldigt directeur Spooren in deze zaak van belangenverstrengeling. Hij zou privé voor vier ton delen in de winst van de projectontwikkelaar. Naar de kwestie gevraagd, spreekt Spooren over een "overtrokken zaak".
Op sportief gebied behaalt PSV successen. Rivaal Ajax wordt voortdurend overtroefd. Maar als het om sponsordeals gaat, hebben de Eindhovenaren het nakijken. PSV krijgt tussen 2003 en 2008 7,5 miljoen euro per jaar van founding father Philips. Ter vergelijking: Ajax ontvangt vanaf volgend seizoen van de nieuwe hoofdsponsor Aegon jaarlijks 12 miljoen euro. Volgens bronnen bij PSV is het nieuwe contract met Philips (vanaf 200
nog slechter dan het vorige: vijf miljoen euro per jaar.
PSV heeft niet altijd een goede hand bij het afsluiten van sponsorcontracten. Een voorbeeld is het kledingcontract met sportmerk Nike. Die betaalt sinds 2003 slechts zeven ton per jaar aan de meervoudig landskampioen. Een schijntje vergeleken met de 8 miljoen euro die Ajax vanaf volgend seizoen jaarlijks van Adidas krijgt.
Spooren is in 2003 ook voor het Nike-contract verantwoordelijk. Volgens hem willen andere bedrijven niet sponsoren. "Ik heb geleurd bij Kappa, Adidas, Puma, Quick en Cruyff Sport, maar er was geen interesse." Bronnen bij PSV melden dat Quick wél interesse had, maar dat dat bedrijf niet om een bod gevraagd is. Quick zou niet 'des PSV's' zijn. Spooren ontkent dat. Quick bevestigt de interesse, maar wil geen details geven.
Spooren krijgt van Nike-adviseur Cees van Nieuwenhuizen te horen waarom het sportmerk zo weinig biedt: er is voor PSV "niet meer budget". Van Nieuwenhuizen is overigens de zaakwaarnemer van trainer Hiddink. Voor hem is er bij Nike wél budget. Hiddink heeft een imagecontract. Ook voor PSV-spits Ruud van Nistelrooy heeft Nike budget: één miljoen gulden (453.000 euro) per jaar, tien jaar lang. Spooren, trots: "Ik heb dat nog geregeld tussen Nike en Ruud."
De commercieel directeur treedt ondertussen ook op als spelersbemiddelaar. Zo is hij naar eigen zeggen betrokken bij de transfer van Arjen Robben naar Chelsea. Hij legde contact met Peter Kenyon, directeur van de Engelse club. Dat zou hem een 'bonus' opleveren. Spooren: "Ik heb bemiddeld in de verkoop. Maar uiteindelijk ben ik niet uitbetaald."
Dat Spooren niets ontvangt, komt door zijn vroegtijdige ontslag. Hij raakt in 2003 zijn baan kwijt als justitie hem oppakt voor een zedenmisdrijf. Het heeft een negatieve uitstraling op de club. Van Raaij ontslaat hem en treft later een schikking in een arbitrageprocedure. De strafrechter veroordeelt Spooren in 2005 tot vijftien maanden cel, waarvan vijf voorwaardelijk.
In oktober dat jaar komt justitie wéér langs. Dit keer worden Spooren en zijn voormalig mededirecteur Hiddink verdacht van belastingfraude. Spooren komt weg met een schikking. Hiddink krijgt een boete van 45.000 euro en een voorwaardelijke celstraf van zes maanden. De rechtbank vindt de "opzet" van de fraude van Hiddink "zeer laakbaar".
De meeste vriendendiensten en belangverstrengelingen zijn voor de buitenwereld niet zichtbaar. Maar er zijn ook situaties waarin het combineren van belangen openlijk gebeurt. Hiddink mag in 2005, terwijl hij technisch directeur en trainer van PSV is, tegelijk bondscoach van Australië worden. En scout Piet de Visser treedt zowel voor PSV als voor Chelsea op.
Openlijk is ook de belangenvermenging van twee leden van de raad van commissarissen, die als belangrijkste taak hebben het houden van toezicht op de directie. Het duo heeft in die jaren persoonlijk belangen bij de aan- en verkoop van spelers. Ze behoren tot de kapitaalkrachtige Brabanders en regionale bedrijven die door Van Raaij en Spooren zijn gevraagd om geld te storten in drie fondsen waarmee spelers gekocht worden.
De commissarissen Gerard Verdonschot (ex-ASML) en Wim van der Leegte (VDL-groep) investeren in de fondsen. Zij zijn gebaat bij verkoop van de spelers, want ze krijgen een percentage van de verkoopwaarde. Daarmee liggen toezicht en krediet bij PSV in één hand. Volgens de code-Tabaksblat, de regels voor goed ondernemingsbestuur die ook voor PSV NV gelden, moet het toezicht van de commissarissen onafhankelijk zijn.
Ook Harry van Raaij heeft twee petten op. Als voorzitter moet hij de belangen van de voetbalclub dienen. Maar als voorzitter van een van de spelersfondsen moet hij óók de belangen behartigen van de investeerders van dit fonds. En de investeerders Verdonschot en Van der Leegte controleren op hun beurt als commissarissen Van Raaij.
De spelersfondsen leveren overigens wel geld op. Van Raaij en Spooren halen er 35 miljoen euro mee op.
Dat neemt niet weg dat bij het vertrek van Van Raaij, oktober 2005, PSV een schuld heeft van ruim 100 miljoen euro en een negatief eigen vermogen.
De nieuwe voorzitter, Rob Westerhof, ziet zich, naar eigen zeggen, gedwongen om de financiën te saneren. Dat levert hem veel kritiek op. Hij wordt door vrijwel alle partijen afgeschilderd als 'een bobo die niets begrijpt van de voetbalwereld'.
PSV raakt in de seizoenen daarna uit de financiële problemen. Dat is mede te danken aan Ajax. Die club sneuvelt twee keer in de voorronde van de Champions League. Daardoor krijgt PSV van de Europese voetbalbond (UEFA) alle inkomsten van het Nederlandse deel van de televisiegelden.
Dat PSV nu, voor het eerst sinds zes jaar, een acceptabele schuldpositie heeft, komt ook door commercieel directeur Rob Ribbers, de opvolger van Spooren. Hij herziet de sponsorcontracten, maakt een einde aan de gratis businesslounge van vastgoedman Van de Moesdijk en zorgt voor nieuwe inkomsten. Voortaan wordt het stadion ook gebruikt voor andere activiteiten, zoals concerten.
Terugblikkend zegt een betrokkene: "Je kunt Harry van Raaij verwijten dat hij toeschietelijk was en dat hij niet optrad tegen belangenverstrengelingen en vriendendiensten. Maar hij had wel een hart voor de club. De commissarissen hadden scherper toezicht moeten houden."
Dat gebeurt nu.
Het circuit rond spelershandelaar Vlado Lemic is buiten de deur gezet. Inmiddels vult zaakwaarnemer Kees Ploegsma de ontstane leegte. Hij is oud-manager van PSV en vriend van algemeen directeur Jan Reker.
Zijn bedrijf Sports Entertainment Group levert afgelopen maanden drie nieuwe werknemers aan PSV: trainer Huub Stevens, hoofd jeugdopleiding Wiljan Vloet en jeugdtrainer Ernest Faber.
"PSV blijft een familiebedrijf", verzucht een bron binnen de club. "Kom maar eens kijken bij een thuiswedstrijd. Harry van Raaij zit nog altijd op de stoel van de voorzitter. Niemand die hem daar weg durft te sturen."
= actief onderwerp
= inactief onderwerp