‘Bitterballen horen niet in spelershome’
Door TIJANI GOULLET

ROTTERDAM - Wat hebben Van Beukering, Ronaldo, Snoyl, Lim-Duan, Ronaldinho en Hoogendorp gemeen? Ze zijn allen op hun vingers getikt voor hun overgewicht.

In het afgelopen jaar kwamen steeds meer berichten naar buiten over voetballers met een te hoog vetpercentage. Hoe kan het dat topatleten juist in een klimaat van professionalisering met overgewicht kampen?

,,Overgewicht is een probleem van de hedendaagse maatschappij,’’ betoogt Anja van Geel, die als diëtist onder meer verbonden is aan Willem II, RKC en NOC*NSF (zie uitgebreid clubkader onderaan artikel). ,,Daarom is het logisch dat het in het profvoetbal ook vaker voorkomt.’’

Ook profvoetballers bezwijken voor de oprukkende fastfood-cultuur, vult Léontine van Meggelen, diëtiste bij onder meer Feyenoord, aan. ,,Topsporters zijn een afspiegeling van de maatschappij. De voedselkeuze is tegenwoordig zó veel groter en het is allemaal ook zoveel makkelijker te verkrijgen, op welk moment je maar wilt.’’

Van Meggelen verbaast zich er nog steeds over dat de bitterballen in menig spelershome na de wedstrijd rondgaan. ,,Natuurlijk zal een sportdiëtist hier wat van zeggen, maar uiteindelijk is het de keuze van de voetballer zelf. In een sportambiance hoort geen vette hap te zijn.

Wanneer familieleden in het spelershome met bitterballen rondlopen, dan is de verleiding groot. Aan de andere kant: een snack moet op zijn tijd ook kunnen. Daar kom je geen kilo’s van aan. Het heeft ook geen zin om iets te verbieden. Het wordt dan alleen maar aantrekkelijker. Je kunt de sporters beter leren waarom keuzes belangrijk zijn.’’

,,Een gezonde, verantwoorde sportvoeding gedurende de hele week legt een basis voor een topprestatie. Daarin zijn nu bij Feyenoord grote stappen gemaakt.’’

Bij veel andere clubs wordt daar op een minder professionele manier mee omgegaan. Een rondgang langs de 38 profvoetbalclubs leert dat de meeste ploegen niet structureel met een diëtist samenwerken. Een gemiste kans, volgens Van Meggelen, zelf oud-topschaatsster.

,,Voeding hoort bij topsport. Elke profvoetbalclub zou een voedingsbeleid moeten hebben. Topsport bestaat uit: training, rust, lichamelijke verzorging, goed materiaal, voeding en psychische begeleiding. Vooral in de laatste twee facetten is nog veel winst te boeken in het voetbal.’’

Ook voetballers zelf gaan minder bewust met voeding om dan andere topsporters. ,,Veel profvoetballers zijn niet opgegroeid met bewust eten of sportvoeding. Als je zonder daarop te letten de top hebt gehaald, waarom zou je er nu dan wel iets aan moeten doen?’’

Om het echt structureel te verankeren in de voetbalsport vestigt Van Meggelen haar hoop op de volgende generatie voetballers. ,,Ik ben bij de jeugd van Feyenoord bezig en je ziet dat het bij hen aanslaat. Wanneer zij in het eerste team komen, dan wordt het als iets normaals gezien. Tien jaar geleden was er in het schaatsen alleen een sportdiëtist voor de mannen beschikbaar. In die sport is het de laatste zeven jaar ingeburgerd. Zo zal het in het voetbal ook gaan,’’ aldus de diëtiste.

Co Adriaanse was een kleine tien jaar geleden als een van de weinige voetbaltrainers al heel bewust met vetpercentages bezig. Zo zette hij als trainer van Ajax in het trainingskamp de spelers met een te hoog vetpercentage bij elkaar. Die werden ’s ochtends eerder gewekt om een extra looptraining te ondergaan. Wanneer ze weer op gewicht waren, mochten ze naar de uitslaapkamer.

Bij NEC kregen ze het afgelopen jaar met twee te zware spelers te maken: Ferne Snoyl en Jhonny van Beukering. Bij NEC zijn vervolgens de alarmbellen gaan rinkelen. Bij de Nijmeegse club mochten de spelers bij de wekelijkse weging zelf hun gewicht invullen. Dat is nu veranderd.

Bij NEC was er geen strafslaapkamer zoals indertijd bij Ajax. Snoyl en Van Beukering werden ook niet ontslagen, zoals Michael Keane wel overkwam. De middenvelder, die de best verdienende speler in Ierland was, werd begin dit seizoen door St. Patrick’s Athletic op straat gezet vanwege zijn overgewicht. Keane, lengte 1 meter 61, woog naar verluidt ruim 80 kilo.

Van Beukering, die door NEC-trainer Mario Been uit de selectie werd gezet, kreeg een nieuwe kans na zijn afvalrace. Hij viel in een week tijd vier kilo af.

Volgens Anja van Geel is het niet verstandig om zoveel in zo’n korte tijd af te vallen. ,,Het zal voornamelijk vochtverlies zijn geweest. Iedereen kent die beelden van marathonloopster Gabriela Andersen, die bij de Spelen van 1984 helemaal op was en vlak voor de finish zelfs scheef liep. Ze moest anderhalf uur aan het infuus. Dat is een extreem voorbeeld, maar je kunt wel zeggen dat snel vochtverlies niet gezond is. Door snel gewichtsverlies gaan de snelheid, kracht, concentratie en coördinatie achteruit.’’

Daarom hebben voetballers Sonja Bakker niet nodig. ,,Ik zeg tegen topsporters: neem geen crashdieet. Zelfs Sonja Bakker is te streng,’’ vindt Van Geel. ,,Het vetpercentage komt in de topsport soms centraal te staan, terwijl de prestatie het belangrijkste is.’’

Van Meggelen vult aan: ,,Wanneer je heel snel afvalt, is de kans groot dat het er heel snel weer aan komt. Want een voetballer kan niet zo intensief blijven sporten bij zo’n crashdieet. En crashdiëten zijn niet structureel vol te houden.’’

De sportdiëtisten houden bij wat iedere voetballer in de week eet. Zelf een receptenboekje meegeven is zinloos, vinden Van Geel en Van Meggelen. ,,Dan lacht de speler mij uit,’’ zegt de laatste. ,,Een dagmenu is per individu anders. Voor een doelman stel ik een ander menu samen dan voor een spits. Ik geef een richtlijn voor een rustdag; op trainingsdagen kan een speler er dan wat bij eten en drinken. Wanneer je weet dat je een krachttraining hebt, eet je meer eiwitten. En bij een speltraining meer koolhydraten.’’

Moeilijke momenten voor een profvoetballer zijn revalidatieperioden, de zomer- en winterstop. ,,De voetballers doen dan minder. En met de feestdagen zullen zij net als andere Nederlanders ook meer gaan eten,’’ aldus Van Geel.

Van Meggelen denkt dat het met de winterse pauze wel zal meevallen. ,,De winterstop is kort. Misschien zullen ze door de feestdagen een kilootje aankomen. Er is dan ook niks aan de hand. In de zomerstop gaan voetballers langere tijd op vakantie. Ze komen dan vaak iets zwaarder terug op de club. Maar dat trainen ze er weer af.

,,Je hebt uitzonderingen: spelers die heel veel aankomen. Zij moeten dan een afspraak met de diëtist maken.’’

Hoe gaan de betaald voetbalclubs te werk als het gaat om de voeding van de spelers? Een rondgang langs alle 38 ploegen.

FC UTRECHT werkt al jaren samen met voedingsdeskundige Armand Bettonviel. De oud-topsporter (bobslee) voorziet de spelers van speciale shakes. De samenstelling verandert voor geblesseerde voetballers.
DE GRAAFSCHAP laat de voedingsafspraken over aan de medische staf. Daarnaast is er een voedingsdeskundige en sportdiëtiste verbonden aan het sportcentrum Aerofitt, waar kracht- en conditietraining wordt gegeven.
RODA JC had enkele jaren geleden een diëtist in dienst. Volgens de Limburgse club is dat nu niet nodig, omdat de koks voldoende kennis over gezonde voeding hebben. Wel begeleidt diëtiste Anja van Geel de jeugd.

AZ heeft wel een diëtist rondlopen bij de jeugd. Bij de selectie geeft de medische staf individuele adviezen op indicatie. Er is geen wekelijkse weging; er staat wel een weegschaal waar de spelers zich zelf op kunnen wegen.
WILLEM II werkt samen met diëtiste Anja van Geel. Revalidatietrainer/verzorger Henry van Amelsfort regelt in samenspraak met de diëtiste het eten van de spelers rondom trainingen en wedstrijden.
VOLENDAM werkt niet met een diëtist samen. Spelers die dit nodig hebben worden doorverwezen. Voedingsadviezen zijn volgens de club niet nodig, omdat de spelers dat niet nodig hebben. De clubarts is het aanspreekpunt.

NAC heeft ook geen sportdiëtist in dienst. De medische staf van de Bredase club houdt niet alleen de gezondheid van de selectiespelers in de gaten, maar voorziet hen ook van voedingsadviezen.
HERACLES doet geen beroep op een sportdiëtist. Bij de Almelose club is de verzorger verantwoordelijk voor de voeding van de voetballers. Het vetpercentage van de selectiespelers wordt eens per maand gewogen.
VITESSE laat de clubarts toezien op een gezond eetpatroon. Wel is er regelmatig een vetmeting. Een te hoog vetpercentage betekent dat de speler in kwestie extra moet trainen. Ook krijgt hij aangepaste voeding.

HEERENVEEN heeft op consultbasis de beschikking over een diëtist. De spelers die dat nodig hebben, ondergaan eerst een programma met de looptrainer. Wanneer het resultaat tegenvalt, volgt een bezoek aan de diëtist.
FC GRONINGEN werkt samen met een diëtiste, die gevraagd en ongevraagd advies geeft. Dat doet ze bij de selectie, maar ook bij de jeugdafdeling. De spelers van het eerste krijgen individueel begeleiding over voeding.
FC TWENTE maakt gebruik van een aantal diëtisten uit de regio. Spelers met tekortkomingen of overgewicht worden naar hen doorverwezen. Verder is voorlichting gegeven aan de spelers en trainers van de Enschedese club.

SPARTA laat de medische staf de spelers inlichten over gezonde voeding. Bij FC Utrecht werkte Sparta-trainer Booy wel intensief met een voedingsdeskundige samen. Bij de Rotterdamse club is dan niet het geval.
FEYENOORD werkt samen met diëtiste Léontine van Meggelen (jeugdopleiding en eerste elftal). De selectiespelers met een te hoog vetpercentage of met gezondheidsklachten worden op advies van de arts doorgestuurd.
PSV heeft geen eigen diëtist in huis. De landskampioen maakt wel gebruik van de kennis bij NOC*NSF over gezonde voeding. Topclubs als AC Milan nemen bij buitenlandse trips een eigen kok mee. PSV doet dat niet.

NEC laat zich adviseren door de sportdiëtisten Gert Vriend en Jorius Hermans van de Hogeschool Arnhem Nijmegen. De spelers hebben (waar nodig) hun eigen voedingsschema. Ook de jeugd kan een beroep op hen doen.
AJAX heeft wel een diëtiste op de Toekomst. Zij geeft voedingsadvies aan de jeugdspelers. Bij het eerste elftal is er geen diëtist in dienst. De medische staf ziet erop toe dat de selectiespelers goed letten op hun voeding.
ADO heeft geen diëtist in dienst. Mocht het echt een keer nodig zijn, dan werkt de club met een diëtist van sportkoepel NOC*NSF. Twee stagiaires van de Hogeschool voor voeding en diëtiek voorzien de spelers nu van adviezen.

De meeste clubs in de JUPILER LEAGUE maken geen gebruik van de diensten van een diëtist. FC Den Bosch, FC Eindhoven, Go Ahead Eagles en VVV zijn voorlopers als het gaat om voeding. Zo is er bij Eindhoven op elke trainingsdag een gezamenlijk ontbijt.

Bij GA Eagles is er zelfs een heuse voedingsproctocol opgesteld, waaraan de fysiotherapeut, de beheerder van de keuken en de diëtist zich moeten houden. VVV wil op korte termijn op structurele basis met een diëtist samenwerken. Bij MVV, RBC, RKC, TOP Oss en Veendam wordt op indicatiebasis een diëtist geconsulteerd. Excelsior en Haarlem geven de spelers incidenteel voorlichting.

Beetje onzin. Als spelers een bitterballetje willen eten doen ze dat wel thuis. Clubs moeten niet doorslaan, fitheid krijg je niet door dingen niet te eten maar door de spelers op de juiste manier te trainen.

Een strikt voedingsschema is voor een profvoetballer noodzakelijk. Als je je lichaam fysiek topfit wilt krijgen zijn er drie dingen noodzakelijk, en ze zijn alle drie even belangrijk. 1. Trainen 2. Rust 3. Eten.

Het trainen lijkt mij voor zich spreken want zonder training krijgen je spieren geen prikkel. In je slaap, rust dus, groeien en herstellen je spieren dit kan bevordert worden door de juiste voeding.

Dit laatste maakt een goed voedingsschema noodzakelijk voor voetballers want fysiek wordt er tijdens een voetbalseizoen gewoon heel veel van hun gevraagd. Het is in het belang van de speler om blessures te voorkomen en dus zo snel mogelijk te herstellen na een wedstrijd.

Voeding is verder essentieel als brandstof, veel koolhydraten heb je nodig om überhaupt negentig minuten lang te kunnen presteren.

Heitinga is iemand die na de voedingsadviezen van Stam fysiek enorme stappen heeft gemaakt. Exacte cijfers weet ik niet maar hij is qua spieren schat ik z'n tien kilo aangekomen.